شایع ترین علت سردردهای مکرر و عود کننده در کودکان بیماری

میگرن است. گاه علت بروز سردرد در کودکان علتی بیرون از مغز است که به آن سردردهای ثانویه گفته می شود که بعضی از انواع مهم آن مانند ضربه مغزی، تومورهای مغزی، عفونت، بیماریهای التهابی یا افزایش فشار داخل جمجمه هستند. اما اگر علت سردرد مربوط به خود مغز باشد، شایع ترین علت آن بیماری میگرن در کودکان می باشد.

فرق میگرن با سردرد چیست؟

سردرد ثانویه در کودکان بسیار شایع بوده، شایع ترین علت مراجعه کودکان به پ

زشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می باشد. میزان شیوع سردرد در کودکان از ۴۰ تا ۸۰ درصد متفاوت است البته شیوع سردرد مداوم یا میگرن در کودکان کمتر بوده و تا 10 درصد گزارش شده است. در حدود ۹۰ درصد از سردرد در کودکان ناشی از علل مهمی نیستند و نیاز به پیگیری ندارند. علل شایع تر بروز سردرد در کودکان شامل کم خوابی، گرسنگی یا تشنگی، ضربه های کوچک به سر، تماشای بیش از حد تلویزیون یا بازی با کامپیوتر، ضعف بینایی یا بیماری آستیگماتیسم، فشارهای عصبی،

تنش، اضطراب می باشند. گاهی هم برخی از عفونت‌ها مثل سرماخوردگی، عفونت‌های گوش یا سینوس‌ها، تومور داخل مغزی، افزایش فشار داخل مغزی، عفونت مغزی و یا عفونت‌های ادراری، می‌تواند باعث ایجاد این بیماری در کودکان شود.

انواع میگرن در کودکان چه هستند؟

الف) میگرن شایع یا میگرن بدون اورا:

بیش از 90 درصد از میگرن، از نوع میگرن بدون اورا یا میگرن شایع است. میگرن بدون اورا شامل بیش از ۵ حمله سردرد در یک سال گذشته است که به مدت بیش از دو تا 72 ساعت به همراه دو علامت از موارد سردرد ضربان دار، سردرد یکطرفه، سردردی که مانع فعالیت شود و یا با فعالیت تشدید شود و سردرد با شدت متوسط تا شدید باشد و یکی یا همه موارد تهوع، استفراغ،

سرگیجه، ترس از نورو ترس از صدا تعریف می شود.  میگرن بدون اورا در دوران کودکی با شیوع بیشتری دو طرفه است و بیشتر در ناحیه پیشانی یا گیجگاهی دو طرف حس می شود اگرچه در کودکان ۳۵ درصد موارد یک طرفه است در صورتی که در بزرگسالان در ۶۰ درصد موارد یک طرفه می باشد. این نوع از میگرن نسبت به بزرگسالان در کودکان با شیوع بیشتری حساسیت به نور و صدا را به عنوان تنها علامت میگرن در کودکان می بینیم.

بیش از 90 درصد از میگرن، از نوع میگرن بدون اورا یا میگرن شایع است. میگرن بدون اورا شامل بیش از ۵ حمله سردرد در یک سال گذشته است که به مدت بیش از دو تا 72 ساعت به همراه دو علامت از موارد سردرد ضربان دار، سردرد یکطرفه، سردردی که مانع فعالیت شود و یا با فعالیت تشدید شود و سردرد با شدت متوسط تا شدید باشد و یکی یا همه موارد تهوع، استفراغ، سرگیجه، ترس از نورو ترس از صدا تعریف می شود.  میگرن بدون اورا در دوران کودکی با شیوع بیشتری دو طرفه است و بیشتر در ناحیه پیشانی یا گیجگاهی دو طرف حس می شود اگرچه در کودکان ۳۵ درصد موارد یک طرفه است در صورتی که در بزرگسالان در ۶۰ درصد موارد یک طرفه می باشد. این نوع از میگرن نسبت به بزرگسالان در کودکان با شیوع بیشتری حساسیت به نور و صدا را به عنوان تنها علامت میگرن می بینیم.

ب) میگرن کلاسیک یا میگرن با اورا:

در بیماری کمتر شایع از انواع میگرن در کودکان، میگرن با اورا است که وجود حداقل سه حمله سردرد در یک سال گذشته برای تشخیص آن کافی است. ویژگی میگرن با اورا اینگونه است که در حدود ۱۰ درصد کودکان یک شروع تدریجی از یک علامت عصبی هشدار دهنده به عنوان اورا را قبل از شروع سردرد ذکر می کنند به طوری که این علامت نشان از شروع بعدی سردرد دارد. اورا یکی از شش علامت بینایی، حسی، حرکتی مانند فلجی اندام، تکلمی، علامت ساقه مغز و یا شبکیه چشم می تواند باشد که بیشتر از 5 و کمتر از 60 دقیقه طول می کشد و حداکثر 60 دقیقه بعد از اورا سردرد شروع می شود. در کودکان مبتلا به میگرن با اورا شایع ترین نوع اورا به صورت اورای بینایی را قبل یا حین شروع سردرد ذکر می کنند. اورای بینایی به صورت نقطه هایرنگ، نور و جرقه توصیف شده و معمولاً در هر دو چشم به وجود می آید و تنها در ۷ درصد موارد تک چشمی است. اورا معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشد.

ج) واریانت میگرن:

اختلالاتی هستند که در دوران کودکی و شیرخوارگی به صورت علائم بیماری های گوارشی بروز می کنند، و وقتی متخصص گوارش کودکان سیستم گوارشی را به طور کامل بررسی می کند هیچ یافته غیر طبیعی مشاهده نمی کند و در واقع بیماری اصلی همان میگرن کودکان است که در سن کم با علائم گوارشی ظاهر شده است و به آن واریانت میگرن گفته می شود. انواعی از واریانت میگرن مانند استفراغ دوره ای، سرگیجه حمله ای خوش خیم، میگرن شکمی و تورتیکولی یا کجی گردن حمله ای خوش خیم هستند. یکی از انواع شایع واریانت میگرن، میگرن شکمی است که بر خلاف انواع دیگر سردرد کودکان، محل اصلی درد در شکم بیمار خواهد بود. شدت درد شکم در میگرن شکمی از خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. علایم همراه درد شکم شامل تهوع، اسفراغ، رنگ پریدگی و بی اشتهایی می باشند. هر حمله میگرن در کودک شکمی از یک ساعت تا سه روز به طول می انجامد و در بین حملات کودک کاملاً خوشحال و سالم به نظر می رسد.

انواع روش های درمان میگرن در کودکان چه هستند؟

در صورتی که کودک مبتلا به میگرن در هر هفته حداقل یک حمله سردرد داشته باشد، درمان دارویی برای مدت زمان کمی طولانی حداقل سه تا شش ماهه و برای پیشگیری از  میگرن ضروری است. همچنین در مواردی که  سردرد موجب اختلال در فعالیت کودک در مدرسه، خانه یا اجتماع شود نیز درمان دارویی مشابه لازم است. در غیر این صورت فقط درمان با داروهای مسکن در زمان حمله سردرد میگرنی کفایت می‌کند. داروهای مفید در درمان میگرن شامل داروهای فاز حاد سردرد بوده که عمدتاً از داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده می شود. البته استفاده از آسپیرین در کودکان برای کنترل حملات سردرد میگرنی توصیه نمی شود. برای پیشگیری از حملات سردرد نیز از داروهای مختلفی مانند پروپرانولول، سدیم والپروآت، آمی تریپتیلین، توپیرامات، پره گابالین و لوتیراستام استفاده می شود. البته تجویز این داروها و دوز مصرفی آنها حتماً باید با مراجعه حضوری و ویزیت بیمار توسط پزشک اعصاب کودکان انجام گیرد.

رژیم غذایی افراد میگرنی چگونه است ؟

غذاهایی هستند که مصرف آنها موجب تشدید سردردهای میگرنی در کودکان می شود. پنیر کهنه تحریک کننده میگرن شناخته می‌شود. براساس تحقیقات انجام‌شده، این فرضیه مطرح می‌شود که دلیل محرک‌بودن پنیر کهنه این است که این نوع پنیرها معمولا حاوی مقادیر زیادی تیرامین هستند که این عامل می‌تواند بر رگ‌های خونی تأثیر بگذارد و درنهایت منجر به سردرد شود. شکلات نیزبه‌ عنوان محرک میگرن گزارش می شود. دو ماده به نام‌های فنتیل‌آمین و فلاونوئید که در شکلات وجود دارند، عامل اصلی محرک بودن این ماده‌ی غذایی برای میگرن و انواع سردرد است. گوشت‌های فرآوری‌شده مانند انواع هات‌داگ و کالباس دارای مواد نگهدارنده هستند که آنها را با نام نیترات و نیتریت می‌شناسیم و این عوامل می‌توانند سردرد را در افراد حساس، تشدید کند. افرادی که رژیم غذایی پرچرب دارند، دو برابر بیش از دیگران دچار سردرد میگرنی می‌شوند. کودکانی که به میگرن مبتلا هستند بیش از دیگران در معرض سردردهای ناشی از خوردن مواد غذایی سرد مانند انواع بستنی قرار دارند. بنابراین این افراد برای پیشگیری از شدت درد و تحریک سردرد، بهتر است از خوردن نوشیدنی‌ها و غذاهای خیلی سرد اجتناب کنند. کافئین موجود در قهوه، چایو نوشابه های گازدار معمولا به‌عنوان دارویی برای سردرد در نظر گرفته می‌شود اما در کمال تعجب باید بدانید که بعضی از شواهد نشان می‌دهد که این ماده به ‌طور غیرمستقیم می‌تواند محرک و تشدید کننده میگرن در کودکان باشد.

با وجود اینکه رژیم غذایی نمی‌تواند کسی را به میگرن مبتلا کند، ولی یکی از فاکتورهایی است که می‌تواند بر شدت و تناوب درد در افراد مبتلا به میگرن تأثیرگذار باشد. درنتیجه، اگر مبتلایان به میگرن متوجه تحریک سردرد بر اثر مصرف مواد غذایی خاص شدند، بهترین درمان برای آنها این است که مصرف آن را متوقف کنند یا به حداقل برسانند.

فرق میگرن با سردرد چیست؟

سردرد ثانویه در کودکان بسیار شایع بوده، شایع ترین علت مراجعه کودکان به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می باشد. میزان شیوع سردرد در کودکان از ۴۰ تا ۸۰ درصد متفاوت است البته شیوع سردرد مداوم یا میگرن در کودکان کمتر بوده و تا 10 درصد گزارش شده است. در حدود ۹۰ درصد از سردرد در کودکان ناشی از علل مهمی نیستند و نیاز به پیگیری ندارند. علل شایع تر بروز سردرد در کودکان شامل کم خوابی، گرسنگی یا تشنگی، ضربه های کوچک به سر، تماشای بیش از حد تلویزیون یا بازی با کامپیوتر، ضعف بینایی یا بیماری آستیگماتیسم، فشارهای عصبی، تنش، اضطراب می باشند. گاهی هم برخی از عفونت‌ها مثل سرماخوردگی، عفونت‌های گوش یا سینوس‌ها، تومور داخل مغزی، افزایش فشار داخل مغزی، عفونت مغزی و یا عفونت‌های ادراری، می‌تواند باعث ایجاد این بیماری در کودکان شود.

انواع میگرن در کودکان چه هستند؟

الف) میگرن شایع یا میگرن بدون اورا:

بیش از 90 درصد از میگرن، از نوع میگرن بدون اورا یا میگرن شایع است. میگرن بدون اورا شامل بیش از ۵ حمله سردرد در یک سال گذشته است که به مدت بیش از دو تا 72 ساعت به همراه دو علامت از موارد سردرد ضربان دار، سردرد یکطرفه، سردردی که مانع فعالیت شود و یا با فعالیت تشدید شود و سردرد با شدت متوسط تا شدید باشد و یکی یا همه موارد تهوع، استفراغ، سرگیجه، ترس از نورو ترس از صدا تعریف می شود.  میگرن بدون اورا در دوران کودکی با شیوع بیشتری دو طرفه است و بیشتر در ناحیه پیشانی یا گیجگاهی دو طرف حس می شود اگرچه در کودکان ۳۵ درصد موارد یک طرفه است در صورتی که در بزرگسالان در ۶۰ درصد موارد یک طرفه می باشد. این نوع از میگرن نسبت به بزرگسالان در کودکان با شیوع بیشتری حساسیت به نور و صدا را به عنوان تنها علامت میگرن می بینیم.

ب) میگرن کلاسیک یا میگرن با اورا:

در بیماری کمتر شایع از انواع میگرن در کودکان، میگرن با اورا است که وجود حداقل سه حمله سردرد در یک سال گذشته برای تشخیص آن کافی است. ویژگی میگرن با اورا اینگونه است که در حدود ۱۰ درصد کودکان یک شروع تدریجی از یک علامت عصبی هشدار دهنده به عنوان اورا را قبل از شروع سردرد ذکر می کنند به طوری که این علامت نشان از شروع بعدی سردرد دارد. اورا یکی از شش علامت بینایی، حسی، حرکتی مانند فلجی اندام، تکلمی، علامت ساقه مغز و یا شبکیه چشم می تواند باشد که بیشتر از 5 و کمتر از 60 دقیقه طول می کشد و حداکثر 60 دقیقه بعد از اورا سردرد شروع می شود. در کودکان مبتلا به میگرن با اورا شایع ترین نوع اورا به صورت اورای بینایی را قبل یا حین شروع سردرد ذکر می کنند. اورای بینایی به صورت نقطه هایرنگ، نور و جرقه توصیف شده و معمولاً در هر دو چشم به وجود می آید و تنها در ۷ درصد موارد تک چشمی است. اورا معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشد.

ج) واریانت میگرن:

اختلالاتی هستند که در دوران کودکی و شیرخوارگی به صورت علائم بیماری های گوارشی بروز می کنند، و وقتی متخصص گوارش کودکان سیستم گوارشی را به طور کامل بررسی می کند هیچ یافته غیر طبیعی مشاهده نمی کند و در واقع بیماری اصلی همان کدد است که در سن کم با علائم گوارشی ظاهر شده است و به آن واریانت میگرن گفته می شود. انواعی از واریانت میگرن مانند استفراغ دوره ای، سرگیجه حمله ای خوش خیم، میگرن شکمی و تورتیکولی یا کجی گردن حمله ای خوش خیم هستند. یکی از انواع شایع واریانت میگرن، میگرن شکمی است که بر خلاف انواع دیگر سردرد کودکان، محل اصلی درد در شکم بیمار خواهد بود. شدت درد شکم در میگرن شکمی از خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. علایم همراه درد شکم شامل تهوع، اسفراغ، رنگ پریدگی و بی اشتهایی می باشند. هر حمله میگرن شکمی از یک ساعت تا سه روز به طول می انجامد و در بین حملات کودک کاملاً خوشحال و سالم به نظر می رسد.

علل ایجاد میگرن در کودکان چیست؟

در گذشته تصور می شد که گشادی یا تنگی اولیه عروق مغزی و درنهایت کاهش اکسیژن رسانی به بافت مغزی موجب بروز حمله میگرنی می شود. امروزه البته تحقیقات نشان می دهد که مکانیسم اولیه بروز میگرن ناشی از تغییراتی است که در کانالهای یونی سلولهای مغزی اتفاق می افتد مشابه با علتی که در بروز حملات تشنج دخیل می باشد. غذاهایی که در اغلب اوقات بیشترین اثر را در تشدید میگرن دارد عبارت است از پنیر وشکلات و در درجه سوم پرتقال. پنیر و شکلات دارای تیرامین، است. تیرامین رگهای خونی را گشاد می کند. امروزه اعتقاد بر این است که اکثر سردردهای میگرنی طی بیماری های ویروسی و تب رخ می دهند. با این وجود سردرد می تواند بعلت خواب کمتر از حد معمول پدیدار شود. در برخی بچه ها تشنگی ، ضربه  به سر ، تماشای بیش از حد تلویزیون یا کامپیوتر ، عفونت های گوش ، سینوزیت ، عفونت های ادراری ، سرماخوردگی ، آنفلوآنزا ، عدم خوردن یک وعده غذایی در روز که منجر به پایین آمدن سطح قند خون می شود. از دیگر عوامل می توان به استرس، اضطراب  و ترس در خانه و یا مدرسه، توده مغزی، فشار خون بالا، مشکلات دندان، مشکلات چشمی، مشکلات مفصل گیجگاهی– فکی، هیجان، مسافرت، مصرف شکلات و گوشت‌های آماده مثل سوسیس  و کالباس به دلیل داشتن نیترات اشاره کرد.

اقدامات تشخیصی برای میگرن کودکان چیست؟

 اولین اقدام تشخیصی یک پزشک اعصاب کودکان، حین مراجعه کودک مبتلا به میگرن انجام معاینه دقیق است. گاه لازم است برای افتراق از تشنج بررسی بیشتر از جمله نوار مغز دقیق انجام شود. در سیر معاینه عصبی کودک وجود معیارهای زیر نشانه ضرورت انجام تصویربرداری و ام آر آی مغزی است:

معیار های ضرورت تصویر برداری مغزی

1. بروز یک حمله جدید سردرد شدید
2. تغییر در نوع کیفیت حمله سردرد
3. وجود نشانه ادم پاپی در معاینه ته چشم (افزایش فشار داخل مغزی)
4. وجود نقایص عصبی موضعی
5. هر نوع سردرد در یک کودک کمتر از ۶ سال
6. تغییر در سطح هوشیاری بیمار
7. بروز همزمان تشنج و سردرد
8. وجود علائم میگرن در کودکی که سابقه خانوادگی میگرن ندارد
9. وجود علائم سردرد در منطقه پس سری
10. سردردی که مانع خواب کودک شود و یا سردرد همراه استفراغ صبحگاهی
11. سردرد همراه با علائم عفونت مغزی مانند مننژیت

چه نکاتی را بیماران میگرنی باید رعایت کنند؟

بهترین راهکار برای درمان میگرن رعایت نکاتی است که موجب پیشگیری از بروز حملات میگرن می شود. آنچه کودک و والدین باید درباره درمان میگرن بدانند اجتناب از خوردن غذاهایی است که ممکن است سبب تشدید حملات میگرن شود. همچنین باید شرایط تنش زا و اضطراب آور را تا حد توان کنترل کرد، بدین ترتیب که کودک با بزرگ شدن و رسیدن به دوران بلوغ در کنترل محیط خود و فشارهای روانی موفق تر خواهد شد. به منظور کنترل استرس ها و ایجاد آرامش روانی در صورتی که بتوان از طریق آموزش صحیح به کودک یاد داد چگونه با مشکلات دست و پنجه نرم کند، می توان امیدوار بود در مواقعی که شکست های متعدد رخ می دهد، آرامش خود را حفظ کند.

انواع روش های درمان میگرن در کودکان چه هستند؟

در صورتی که کودک مبتلا به این بیماری در هر هفته حداقل یک حمله سردرد داشته باشد، درمان دارویی برای مدت زمان کمی طولانی حداقل سه تا شش ماهه و برای پیشگیری از  میگرن ضروری است. همچنین در مواردی که  سردرد موجب اختلال در فعالیت کودک در مدرسه، خانه یا اجتماع شود نیز درمان دارویی مشابه لازم است. در غیر این صورت فقط درمان با داروهای مسکن در زمان حمله سردرد میگرنی کفایت می‌کند. داروهای مفید در درمان میگرن شامل داروهای فاز حاد سردرد بوده که عمدتاً از داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده می شود. البته استفاده از آسپیرین در کودکان برای کنترل حملات سردرد میگرنی توصیه نمی شود. برای پیشگیری از حملات سردرد نیز از داروهای مختلفی مانند پروپرانولول، سدیم والپروآت، آمی تریپتیلین، توپیرامات، پره گابالین و لوتیراستام استفاده می شود. البته تجویز این داروها و دوز مصرفی آنها حتماً باید با مراجعه حضوری و ویزیت بیمار توسط پزشک اعصاب کودکان انجام گیرد.

رژیم غذایی کودکان مبتلا به میگرن چگونه است ؟

غذاهایی هستند که مصرف آنها موجب تشدید سردردهای میگرنی می شود. پنیر کهنه تحریک کننده میگرن شناخته می‌شود. براساس تحقیقات انجام‌شده، این فرضیه مطرح می‌شود که دلیل محرک‌بودن پنیر کهنه این است که این نوع پنیرها معمولا حاوی مقادیر زیادی تیرامین هستند که این عامل می‌تواند بر رگ‌های خونی تأثیر بگذارد و درنهایت منجر به سردرد شود. شکلات نیزبه‌ عنوان محرک گزارش می شود. دو ماده به نام‌های فنتیل‌آمین و فلاونوئید که در شکلات وجود دارند، عامل اصلی محرک بودن این ماده‌ی غذایی برای میگرن و انواع سردرد است. گوشت‌های فرآوری‌شده مانند انواع هات‌داگ و کالباس دارای مواد نگهدارنده هستند که آنها را با نام نیترات و نیتریت می‌شناسیم و این عوامل می‌توانند سردرد را در افراد حساس، تشدید کند. افرادی که رژیم غذایی پرچرب دارند، دو برابر بیش از دیگران دچار سردرد میگرنی می‌شوند. افرادی که به میگرن مبتلا هستند بیش از دیگران در معرض سردردهای ناشی از خوردن مواد غذایی سرد مانند انواع بستنی قرار دارند. بنابراین این افراد برای پیشگیری از شدت درد و تحریک سردرد، بهتر است از خوردن نوشیدنی‌ها و غذاهای خیلی سرد اجتناب کنند. کافئین موجود در قهوه، چایو نوشابه های گازدار معمولا به‌عنوان دارویی برای سردرد در نظر گرفته می‌شود اما در کمال تعجب باید بدانید که بعضی از شواهد نشان می‌دهد که این ماده به ‌طور غیرمستقیم می‌تواند محرک و تشدید کننده باشد.

با وجود اینکه رژیم غذایی نمی‌تواند کسی را به این بیماری مبتلا کند، ولی یکی از فاکتورهایی است که می‌تواند بر شدت و تناوب درد در افراد مبتلا به میگرن تأثیرگذار باشد. درنتیجه، اگر مبتلایان متوجه تحریک سردرد بر اثر مصرف مواد غذایی خاص شدند، بهترین درمان برای آنها این است که مصرف آن را متوقف کنند یا به حداقل برسانند.

شایع ترین علت سردردهای مکرر و عود کننده در کودکان مبتلا به این بیماری است. گاه علت بروز سردرد در کودکان علتی بیرون از مغز است که به آن سردردهای ثانویه گفته می شود که بعضی از انواع مهم آن مانند ضربه مغزی، تومورهای مغزی، عفونت، بیماریهای التهابی یا افزایش فشار داخل جمجمه هستند. اما اگر علت سردرد مربوط به خود مغز باشد، شایع ترین علت آن بیماری میگرن می باشد.